#lifehack Mình học được gì khi làm full-time freelancer?
Kudos to my one-year freelancing, 2020 ?
2020 là nguyên một năm mình làm full-time freelancer, không đi làm đúng giờ 9-5 ở một công ty nào, không có thu nhập ổn định hàng tháng, không có các thể loại bảo hiểm và cũng không có một dự định cụ thể gì cho tương lai.
Cảm giác “không thuộc về một nơi nào cả” thật kì lạ = thích thú tự do + vô định bất an, at the same time.
Lúc ấy, lí do để mình làm freelance lâu như vậy cũng thật phức tạp. Vừa không thích corporate life dealing with tons of nonsense people problems, vừa chạy trốn khỏi sự nghi ngờ về năng lực làm việc và existence crisis, vừa chây lười thích ngủ ngày (nói chung cũng tệ hại dở hơi), nhưng vì miếng cơm manh áo nên cũng phải “làm cho ra làm” và nuôi sống bản thân qua ngày.
Hưn freelancer = digital content + social media + community + HR + sales partner (túm lại, “bán thân” bằng mọi giá)
Những điều mình học được:
1. Sell & Pitch your ideas
- First thing first, học cách “bán thân”.
- Không phải bán một lần như job interview, mà nhiều lần với nhiều khách, nhiều dự án khác nhau.
- Không phải bán sản phẩm đã thành hình, mà là ý tưởng và một ít niềm tin (chưa có demo, prototype hay use cases gì sất)
- Nhân cách introvert của mình không thích presentation, negotiation hay dealing ba bốn vòng, nên càng phải học cách nắm được tâm lý khách hàng và ra quyết định Yes, No tại chỗ. Sau đó xin không nuối tiếc.
- Không hùa theo khách hàng. Đôi lúc khách hàng sẽ có niềm tin hão huyền về chiến lược sản phẩm, khi mình thấy điểm chưa đúng, hãy góp ý thực lòng, vì dù có cố đấm ăn xôi thì một trong hai cũng gãy, gồng không nổi. Mãi sau này mình mới nhận ra.
- Tự lượng sức mình, sẽ có những lúc cùng khách hàng vẽ ra tương lai sáng lạng hường phấn, nhưng thực lực không có thì phải biết điểm dừng và refer cho đúng người. Đừng ôm đồm xong nhiều đêm mất ngủ vì KPIs.
2. Your network is your net worth
- 100% các dự án nuôi lớn mình trong một năm, đến từ người quen và người quen của người quen và người quen của người quen của người quen. Tất cả các người quen này là bạn bè xã hội biết nhau từ khi đi làm đi học, không có quan hệ thân thích, khi cần thì hỗ trợ nhau. Đợt ấy lại vui, càng làm càng gặp được nhiều người, dù chia tay dự án dưng vẫn chơi tiếp với nhau.
- Có cả những dự án thoả mãn và dự án củ chuối, nhưng chung quy là luôn có quality referral (giới thiệu là chốt), trải nghiệm càng nhiều, cơ hội càng nhiều.
- Vì vậy, hãy luôn nuôi dưỡng những mối quan hệ chất lượng = chuyên môn + chia sẻ chân thành + sẵn sàng giúp đỡ. Đừng lười trả lời tin nhắn mà bơ người khác đi Hưn à -.-
3. Account planning
- Mình thích cái buzzword này (mặc dù là buzzword ?)
- Nghĩa là mình sẽ đưa định hướng và đề xuất hành động (directional proposal). Những dự án trong thời gian này hầu hết đều là dự án nhỏ và startup nên brief thường là “chẳng có gì hết”. Vận dụng kĩ năng research + creativity nhà trồng ở 4 góc cạnh: customers – competitors – client’s intrinsic value – budget để “ra được cái gì đó” thì thích lắm. Tốt xấu gì, cứ có ideas đã.
- Một trong những ý xuyên suốt: Không hùa theo khách hàng.
- Còn có timeline, HR allocation, detailed trackable plan, vân vân mây mây tùm lum template làm việc.
4. Task break-down + Briefing
- Khi có job phù hợp, mình có thể là doer. Khi có job phù hợp một phần, mình có thể loop team hoặc các bạn trong freelancer network vào để cover task nhỏ trong đó, mình manage tổng thể thôi.
- Khi job có deadline rốt rẻng bụp bụp xong, làm một mình. Khi job có thời gian nghỉ để nghĩ, hãy handle cho bạn có chuyên môn phù hơp. Dù job lớn hay nhỏ, luôn có room để tối ưu chất lượng và chi phí.
- Trong mọi tình huống, phải biết cách briefing hiệu quả. Brief tệ = không ai làm đúng, deadlines trượt dài, dự án đi tong. Bài học: nghĩ thông suốt, kiên nhẫn, viết một bản brief gọn gàng đủ ý và luôn phải debrief. Break down thành nhiều cột mốc nhỏ để theo dõi, nhảy vô kịp thời trước khi cả bọn đổ bể.
- Đoạn task break-down này là cơ hội tuyệt vời cho người-lạc-lối như mình nhìn lại những nhóm task mình chăm chú đi làm và những nhóm task nhất quyết handle lại cho bạn khác, và tự tin tìm ra lối đi của mình. Ví dụ như mình thích research, làm plan, assign task cho đúng người nhưng không thích present, tự tay execute, hay giám sát chi tiết, hối thúc deadlines, dở dở ương ương vầy thì nên về vườn chứ không nên đi làm =))
5. Resources management
- Resource = personal resources + outsourced resources
- Những vấn đề khi mình làm ăn dở ẹt: tinh thần mệt mỏi phê cần, làm việc quá sức (physical + expertise), lo lắng bất an, quyết định cảm tính bừa bãi, nhiều ngày sáng nốc cà phê tối nốc rượu trong khi sau này nhìn lại chuyện chẳng có gì lớn, việc thì đương nhiên chẳng có tiến triển, mất lòng tin và quan hệ với khách hàng.
- Personal resources = mental health + expertise + productivity, phải cân bằng, không quá sức và trong lòng luôn âm ỉ niềm vui chứ không phải lo lắng sợ sệt.
- Outsourced resources = team + people + tools + back-up plan, luôn có available slots khi cần, đừng đợi đến khi cần mới build.
- Cân bằng, tối ưu thời gian và tốt hơn mỗi ngày. Thời gian này mình tranh thủ học thêm Creative copywriting, UI/UX design foundation và Basic startup finance.
6. Budgeting
- Budgeting cho dự án: phân chia ngân sách tương ứng với hiệu quả hoạt động, tránh cao hứng chi lố cuối tháng về mo. Có projection và đi theo projection.
- Budgeting cho cá nhân: phân chia ngân sách tương ứng với hiêu quả hoạt động, tránh cao hứng chi lố tiền khách hứa thanh toán nhưng sau đó 3-4 tháng thanh toán kì cuối. Có projection và đầu tư theo projection (tiền đi học, tiền mua tools, tiền đi khách haha)
7. Discipline
- Có lẽ là điều thích thú nhất mình học được trong một năm đáng nhớ này: kỉ luật bản thân!
- Trước khi làm freelance = sleep tight in the comfort zone = thích thì làm, không thích thì lên công ty ngồi chơi cho hết giờ, không bao giờ làm nhiều hơn sếp yêu cầu, than vãn chê bai đủ điều, thích học mảng kiến thức mới nhưng chưa bao giờ kiên trì làm đến tận cùng, chi tiêu hồ đồ, hùng hồn mua cả mớ tiêu sản tìm kiếm thú vui tạm thời, mỗi năm đặt New year’s Resolutions nhưng ít khi làm được, chạy theo những hão huyền và thực sự không biết mình là ai.
- Trong khi làm freelance = insomnia in the anxiety zone = thích thì làm, không thích cũng phải làm, đau lòng lười biếng thất tình cũng phải làm xong to-do list đã rồi khóc lóc suy sụp sau, luôn cố gắng làm nhiều hơn khách hàng yêu cầu, cảm thấy trân trọng những gì mình có, kiến thức mới phải học và cập nhật nhanh chóng, ưu tiên việc học hơn ham mê cày phim và ngủ, chi tiêu vô tội vạ để lấp đầy những khoảng trống và bất an thường trực trong lòng, để chứng minh cho xã hội thấy mình vẫn sống tốt (?!), tiếp tục vô định nên đặt ra mấy mục New year’s Resolutions ngờ nghệch không dám thực hiện, vẫn luôn tìm kiếm mình là ai.
- Sau khi làm freelance = meow meow in the growing zone = thích thì làm, không thích thì làm với tốc độ bàn thờ + tập trung tuyệt đối get it done with standard quality, nghĩ thông thoáng nên ít có biến động về cảm xúc trừ lúc phấn khích học được mảng miếng mới, cảm thấy trân trọng những gì mình có và tỉnh táo với những chiếc vỏ từ trên trời rơi xuống, không muốn dừng lại luôn phải tăng trưởng, chi tiêu có “não” hơn và look for long-term investment, một nghìn đồng cũng bỏ heo tiết kiệm, không đặt New year’s Resolutions nữa nhưng có Measurable Goals mỗi tháng, mỗi năm và năm nay đạt 142% khi mới bước hết tháng thứ tám, vẫn mơ hồ vô tư nhưng may mắn biết mình muốn gì trong một năm tới.
- Cũng là lí do gần đây mình thích bản thân của hiện tại hơn, nhỏ xíu, chân thật và điều độ.
8. Say hi to Stress and anxiety
- Đáng lẽ mình phải giải quyết được cái khứa “stress and anxiety” nhưng đôi lúc ở hiện tại, mình vẫn chưa điều chỉnh được tụi nó.
- Một năm trước mình chưa làm được, hiện tại cũng có nhiều lúc overthinking và over react, note lại tiếp tục tìm kiếm giải pháp phù hợp.
9. Feel grateful for everything
- Đơn giản là mỗi ngày, mình cảm thấy biết ơn vì một ngày mới, mình thay đổi để sống tích cực hơn và hết sức theo đuổi việc mình thấy vui khi làm. Sến súa nhưng thực lòng mình cảm thấy vậy đó haha =))
- Thay đổi cách nghĩ để sống bình yên hơn:
- Challenges = opportunities = experience ≠ difficulties
- Failure = lesson learned
- Life = progress ≠ one-stop loss
10. Found a team (why not?)
- Last but not least, điều mình thích nhất trong hành trình: a team! ??
- Three is better than one, team có 3 người 3 thế mạnh riêng có thể cover những mảng “khó xơi” cho nhau, làm chỗ dựa, suy nghĩ và xông xáo cùng nhau. Khi ấy tụi mình có bạn BD, bạn project management, mấy bạn execution và bạn Hưn làm việc ất ơ dưng vui vẻ, có anh sếp cũ làm mentor ở một chiếc văn phòng trên đường NTMK được sponsor bằng tình thương.
- One best thing of teaming up is to share the same memories, good and bad experiences at the same time. At the end of day we broke up, we learned to fail and to be the better self. That’s all I can expect on the youthful days.
11. Reflection: why am I doing that?
- Những lúc đó, mình sẽ bò lên Linkedin và xem opening jobs, apply hoặc không apply, người ta gửi offer thì chân thành từ chối (đùa nhưng thực! ?)
- Haha, thực ra mình reflect lại cái rổ lựa chọn:
- Freelancing có khiến mình hạnh phúc hơn khi làm công ty
- Freelancing có khiến mình phát triển chuyên môn hơn khi làm công ty
- Những việc freelance gì mình thích thú đi làm miệt mài
- Những việc freelance gì dù trong khả năng và phí tốt, nhưng vẫn không muốn làm
- Freelancing có nghĩa là mình được toàn quyền lựa chọn lĩnh vực, dự án, khách để làm và chịu 100% trách nhiệm cho lựa chọn đó
- Mình sẽ làm gì tiếp nếu các dự án “bay hơi” cùng lúc
Yo, whatsup 2021? ?
Mình không còn làm freelance nữa.
Mình đi làm full-time ở một startup digital agency và tập trung vào 3 việc:
- Phát triển team và kĩ năng quản lý tổng thể vào day time
- Học những lĩnh vực mới (blogging, data, finance, digital drawing) vào night time
- Ăn uống, hít thở, nghỉ ngơi điều độ vào free time
